NAVENDA NÛÇEYAN– Henan Şengalî ku ji pirsa "Ma em jî dikarin çekê hilgirin?" a ku dema şervanên jin ên ji qirkirinê direviyan lê peyda bû, got: "Ez êdî ne ew jina êzdî ya berê me. Îro, em bihêz in. Em ji xweliya xwe ji nû ve vejiyan."
Yanzdeh sal di ser êrişên qirkirinê yên DAIŞ'ê yên di 3'yê Tebaxa 2014'an de, di bin fermana Tirkiyeyê de li ser Şingalê, derbas bûn. Dema ku hikûmeta navendî ya Iraqê, Herêma Kurdistana Federe û cîhan tenê temaşevan bûn, di encama qirkirinê de bi hezaran jin, zarok û mêr hatin kuştin. Jin hatin revandin û li bazaran hatin firotin, şer bi zarokan dan kirin û ew kirin êrişkarên xwekuj. Piştî qewimîninên 73 fermanên li dijî êzdiyan, ev ji aliyê êzdiyan ve wekî "Fermana 74'an" hatin binavkirin. Piştî êrişê ku ne tenê armanca wê dagirkirina Şingalê bû, lê di heman demê de armanca wê tunekirina hebûna çandî, olî û fizîkî ya êzdiyan bû, bi hezaran jin û zarok hîn jî winda ne.
Henan Şengalî ku di 14 saliya xwe de bi êrişa qirkirinê re rû bi rû ma, neçar ma ku şahidiya yek ji trajediyên herî kûr ên dîrokê bike. Henan Şengalî hîn jî êşa komkujî, revandin, malbatên parçebûyî, malên şewitî û bêdengiya cîhanê di dilê xwe de digire. Henan Şengalî got: "Tişta ku herî zêde bandor li min kir zarokek bû ku ji aliyê malbata xwe ve hatibû terikandin û di nav tozê de winda bûbû. Me digot qey ew miriye, lê ew sax bû."
Bandora wêranker a qirkirinê jiyana Henan Şengalî guherand û her weha jiyana civaka êzdî jî. Her ku êrîş berdewam dikirin, hevdîtina wê bi yekîneyeke ku ji aliyê PKK'ê ve ji bo parastina êzdiyan hatibû şandin ku şervanên jin jî di nav de bûn, destpêka veguherînekê ji bo Şengaliyê nîşan da. Şengaliyê digel hevzayendên xwe ya "ji tirsa revandinê reviya" bû şahidê ku "Jin ne ya direve û tê revandin, dikare veguhere keseke berxwedêr" û bi vê re pirsa "Em jî dikarin çekê hilgirin"?" lê peyda dibe.
'TU HÊZEKE KU ME BIPARÊZE TUNE BÛ'
Ev pirs ne tenê di hişê Henan Şengaliyê de, ew di hişê bi hezaran jinên êzdî de jî peyda bû. Jinên êzdî, tevî Henan Şengaliyê, bi damezrandina Tevgera Azadiya Jinên Êzdî (TAJÊ) bersiva vê pirsê dan. Henan Şengaliyê endama TAJÊ, got: "Tebax ji bo me rojek pir tarî ye. Em ê wê rojê qet ji bîr nekin. Ez ji gundê Tilezer im. Şer di saet 3:00'yê sibê de dest pê kir. Ciwanên êzdî li Girsîba û Tilezerê li dijî çeteyan li ber xwe dan. Dema ku çekên wan qediyan, gundên me ji aliyê DAIŞ'ê ve hatin dagirkirin. Tu hêz tune bû ku me biparêze. Bi hezaran jin û mêr dîl hatin girtin, bi hezaran dayik li ber çavên me hatin kuştin. Wan tecawiz li zarokên 9 salî kirin. Wê şevê, em reviyan Çiyayê Şengalê û heşt rojan li wir man."
Henan Şengaliyê got ku Pêşmerge berî destpêkirina êrişê li gund bûne û ji xelkê re gotine "Netirsin, em ê gundên we biparêzin," lê gava êriş dest pê kirine wan gund terk kiriye. Henan Şengaliyê ku got ku wê gotinên bavê xwe qet ji bîr nekirine ku gotibû "Her çend em werin kuştin jî, tiştek nabe, lê ew ê zirarê bidin jin û zarokan," rave kir ku xelk ji bo ku hewl bidin bijîn reviyane çiyayan.
TÎBÛN, BIRÇÎBÛN Û BÊDENGÎ
Henan Şengaliyê behsa serpêhatiyên xwe yên dema ku ji êrişê direviya kir û got: "Bi hezaran jin û zarok di rê de tî û birçî bûn. Em ji Tilezerê derbasî Werdiye bûn. Em şevekê li wir man. Wê şevê, du jinên li wî gundî li dijî çeteyên êzdî şer kirin. Çeteyan êdî nikarîbûn tehemûl bikin, gazî muxtarê gund kirin û jê re gotin ku eger em teslîm bibin ew ê hemûyan bikujin. Piştre ji me xwestin ku em ola xwe biguherînin. Muxtarê gund çû ba çeteyan û jiyana xwe xist xeterê da ku du jinên êzdî biparêze. Çeteyan ji me re gotin ku werin ser ola me, an na ew ê me bikujin. Me got, 'Em ê bimirin, lê em ê dev ji êzdîtiyê bernedin.' Em heşt rojan tî û birçî man. Zarok ji tîna dimirin. Tişta ku herî zêde bandor li min kir, rastî zarokekî sê salî hat ku di toza rê de têdikoşiya. Ew zarokê sê salî yê di tozê de asê mabû, sax bû. Ew zarok hîn jî di hişê min de ye. Ez her tim meraq dikim gelo ew qet gihîştiye mala dêya xwe."
'GERÎLA BÛ HÊVÎ'
Henan Şengaliyê ku hevdîtina xwe ya bi şervanên jin re ku wê ji "revê" ber bi "berxwedanê" ve birin, vegot: "Gerîlayan ji me re xwarin çêkirin, av dan zarokan û ew şûştin. Wan digot, 'Heke hûn van zarokan nas dikin, werin em wan bibin cem malbatên wan.' Piştre min ji gerîlayeke jin pirsî, 'Ma em jî dikarin çekê hilgirin?' Wê got: 'Tu pir biçûk î.' Lê me biryara xwe dabû: Pêşmerge reviyan, gerîla man. Ji ber vê yekê me xwest em li kêleka wan bisekinin."
VEJÎN
Henan Şengaliyê anî ziman ku piştî fermanê, ew derbasî Şebilkasimê bûne û ji wir gihîştine Herêma Kurdistana Federe. Henan Şengaliyê anî ziman ku ew bi rojan di bin tavê de mane û nêzîkî salekê di kampan de jiyane û piştre ew vegeriyane Şengalê û dest bi avakirina jiyaneke nû kirine. Henan Şengaliyê wiha domand: "Berî fermanê, ji bo jinan şerm bû ku çekê hilgirin û derkevin kolanan. Lê niha, jin di artêşê de, di saziyan de û di siyasetê de ne. Hêza leşkerî ya jinan hatiye damezrandin. Em dîsa derketine holê."
Henan Şengalî ku îro bi awayekî çalak beşdarî TAJÊ bûye, got: "Ez êdî ne ew jina êzdî ya berê me. Îro em bihêz in. Em ji xweliyên xwe afirîne. TAJÊ ji bo rûbirûbûna zilm û komkujiyên li ser jinan hat damezrandin. Ez bang li jinên ciwan ên êzdî dikim: Li hember zilmê serî netewînin, xwe birêxistin bikin û Şengalê ji kesî re nehêlin. Me bedelên giran dane. Ciwanên me ji bo me canê xwe feda kirine. Niha dora me ye."