Özgür ve eşit yaşamın modeli: Eşbaşkanlık

  • kadın
  • 09:34 9 Kasım 2024
  • |
img
İZMİR - Toplumsal cinsiyet eşitliği ve özgürlüğü esas alan eşbaşkanlık sisteminin DTP tarafından uygulanmaya başlamasının üzerinden 18 yıl geçti. Eşbaşkanlık, iktidarın tüm saldırılarına rağmen her geçen gün daha da büyüdü ve sahiplenildi.  
 
Demokratik Toplum Partisi (DTP) tarafından 9 Kasım 2006 tarihinde fiili olarak hayata geçirilen eşbaşkanlık sistemi 18 yaşında. Eşbaşkanlık, politika üretme ve uygulama süreçlerinde toplumsal cinsiyet eşitliği ve özgürlüğü esas alan bir sistem. Yönetim mekanizmalarında erkek egemen iktidarla mücadele etme ve cinsiyetçiliğe son verme, tekleşmiş iktidarı dağıtma amacıyla hayata geçirilen bir uygulama. Erkek egemen zihniyete karşı her geçen gün daha da sahiplenen ve büyüyen eşbaşkanlık sistemine gelinen süreci derledik. 
 
KADINLARIN MÜCADELESİ 
 
Siyasetteki etkin öncü rolüyle Ortadoğu başta olmak üzere dünya kadın mücadelesine yön veren Kürt kadın hareketi, Türkiye'de de köklü mücadele geleneğiyle birçok ilke imza attı. Kürt kadın hareketi, hayatın her alanında olduğu gibi siyasette de görünürlüğünü yıllar içinde arttıran bir noktada oldu. Kürt kadın hareketinin siyasetteki mücadelesi bugün milyonlarca kadına ulaşmış durumda.  
 
Kürt kadınlarının siyasetteki belirginliği, 1990'lı yıllarda daha da görünür olmaya başladı. Kadınlar, 11 Mayıs 1994 tarihinde kurulan Halkın Demokrasi Partisi'nde (HADEP) oluşturulan kadın komisyonları ile görünür olmaya başladı. Siyasi partilerin kol örgütü kurmaları önündeki yasağın kaldırılması ile HADEP'in 2000 yılında gerçekleşen kongresinde kadın kolları ile özerk bir kadın yapısı kuruldu. Kongrede ek 4'ncü madde ile “pozitif ayrımcılık” ilkesi tüzüğe eklendi. 
 
2002 yılına gelindiğinde HADEP ilk defa kadın kotası uygulamaya başladı. 9 Kasım 2005'te kurulan Demokratik Toplum Partisi (DTP) ise, yüzde 40 cinsiyet kotası uygulamaya başladı. Yüzde 25 ile başlayan kadın kotası, daha sonra yüzde 40, ardından yüzde 50 ile eşit temsiliyet boyutuna çıkarıldı. 
 
EŞBAŞKANLIK NE ZAMAN BAŞLADI? 
 
Türkiye’de eşbaşkanlık sistemini uygulayan ilk siyasi parti DTP oldu. 9 Kasım 2006 yılında uygulanmaya başlanan sistemde ilk eşbaşkanlar Aysel Tuğluk ve Ahmet Türk oldu. 2006 yılında fiilen uygulanan eşbaşkanlık sistemi, 2013 yılında Halkların Demokratik Partisi'nin (HDP) tüzüğüne girdi.  
 
Kürt kadınları, bu dönemde siyasi partiler yasasının değişmesi için yoğun bir mücadele yürüttü. Eşbaşkanlığın yasalaşması için başlatılan imza kampanyası ile kısa sürede 98 bin imza toplantı ve Meclis'e sunuldu. Fakat bu talep kabul edilmedi. 
 
KADIN TEMSİLİYETİNİN YILLARA ORANI
 
DTP'de eşbaşkanlık sisteminin uygulanmaya başlamasıyla kadınların siyasetteki görünürlüğü arttı. 1999 yerel seçimlerinde kota ve pozitif ayrımcılık uygulanması sonucu HADEP ile 3 kadın belediye başkanı seçildi. 2004 yerel seçimlerinde DTP'den 9, 2009’da Barış ve Demokrasi Partisi'nden (BDP) 15 belediyede kadınlar başkan olarak seçildi. Bu süreçlerde, kadın belediye meclis üyelerinin sayıları da eş güdümlü olarak artmaya başladı. 2014 yılında ise, Demokratik Bölgeler Partisi’nin (DBP) kazandığı 102 belediyenin 96’sında eşbaşkanlık sistemi hayata geçirildi. 2019'da Demokratik Bölgeler Partisi (DBP) ve 2024'de Halkların Eşitlik ve Demokrasi Partisi'nden (DEM Parti) kazanılan tüm belediyelerde de eşbaşkanlık sistemi uygulandı. 
 
DEM Parti, 31 Mart 2024 yerel seçimlerinde 3 büyükşehir, 7 il, 58 ilçe ve 10 belde belediyesini olmak üzere toplamda 78 belediye kazandı. Tüm belediyelerde eşbaşkanlık sistemi uygulandı. Ancak 3 Haziran'da Colemêrg Belediyesi, 4 Kasım'da ise Mêrdîn Büyükşehir, Êlih ve Riha/Xelfetî (Halfeti) belediyelerine kayyım atandı. 
 
SENDİKA VE PARTİLERE ÖRNEK OLDU
 
DTP ile başlayan eşbaşkanlık sistemi, sırasıyla Demokratik Toplum Kongresi (DTK), Barış ve Demokrasi Partisi (BDP), Halkların Demokratik Kongresi (HDK), Halkların Demokratik Partisi (HDP), Demokratik Bölgeler Partisi (DBP), DEM Parti ile günümüze kadar geldi. Yine bu sistemi sadece siyasi parti ve kongreler esas almadı, sivil toplum örgütlerinden emek örgütlerine ve derneklere kadar bu sistem yaşamın tüm örgütlü alanlarına yayıldı. 
 
Kamu Emekçileri Sendikaları Konfederasyonu (KESK), 6 Temmuz 2014'de yaptığı 8'inci Olağan Genel Kurulu'nda yaptığı tüzük değişikliğiyle eşbaşkanlık sistemini hayata geçirdi. Lami Özgen ve Şaziye Köse ilk eşbaşkanlar olarak görev yaptı. KESK'e bağlı sendikalarda bir bir tüzük değişiklikleri ile eşbaşkanlık sistemine geçti. Ezilenlerin Sosyalist Partisi (ESP), Sosyalist Yeniden Kuruluş Partisi (SYKP) ve Yeşil Sol Parti (YSP) de eşbaşkanlık ve eşsözcülük bulunuyor. 
 
ÖCALAN'IN ÖZGÜR EŞ YAŞAM FİKİRLERİ 
 
Eşbaşkanlık ve eşit temsiliyet fikrinin hayat bulmasında PKK Lideri Abdullah Öcalan'ın fikirleri öncü oldu. PKK Lideri Öcalan, özgür eş yaşamı "Özgür eş yaşam derken klasik bir karı-koca ilişkisinden veya buna benzer modern, post-modern elbise giydirilmiş evlilik ilişkilerinden söz etmiyorum. Sözünü ettiğim özgür eş yaşam her iki cinsin de eşitlik ve özgürlük temelinde, hayatı her yönüyle yeniden inşa ettiği yaşamdır. Zamansız ve mekânsız insan veya toplum olamayacağına göre kadın ve erkek kendileri ile birlikte zamanı ve mekânı da özgürleştirmeli ki üzerinde aşk ve sevgi çiçeklenebilsin" diye tarifliyor.
 
Abdullah Öcalan, 21 Temmuz 2013 tarihinde İmralı’ya giden HDP heyeti ile yaptığı görüşmede de eşbaşkanlığın kadın sistemi olarak ele alınması gerektiğini ancak kadının salt biyolojik bir varlık olarak görülmesi hatasına düşüldüğünü kaydetti. Görüşmede, kota uygulamasının özgürlük ve eşitlik meselesinde toplumsal ihtiyacı karşılamadığına işaret edilerek, eşbaşkanlık sisteminin hayata geçirilmesinin önemine vurgu yapıldı. 
 
EŞBAŞKANLIĞA SALDIRILAR 
 
2014 yılında Siyasi Partiler Kanunu’nda eşbaşkanlık tanındı. Ancak sonrasında HDP’nin yerel yönetimlerde uygulamaya koyduğu eşbaşkanlık sistemi, soruşturma ve görevden uzaklaştırmalara gerekçe yapıldı.
 
Dönemin İçişleri Bakanı Süleyman Soylu, 2016'da eşbaşkanlar hakkında "Kamu görevinin usulsüz üstlenilmesi" iddiasıyla 3 aydan 2 yıla kadar hapis cezası verilmesi için idari ve cezai süreçlerin başlatılması için valiliklere talimat verdi. 
 
2014 yılında Demokratik Bölgeler Partisi'nden (DBP) Amed'in Sûr ilçesinde belediye eşbaşkanlığına seçilen Seyit Narin’e verilen hapis cezası Mayıs 2024'de onandı. Narin, eşbaskanlık sistemini uyguladığı için "Görevi kötüye kullanmaktan” ceza alan ve cezası onanan ilk belediye eşbaşkanı oldu. 
 
Dêrsim Belediyesi eski Eşbaşkanı Mehmet Ali Bulun’un da aralarında olduğu çok sayıda kişi hakkında eşbaşkanlık sistemi gerekçe gösterilerek dava açıldı. Ancak birçok dava beraatla sonuçlandı.  
 
Eşbaşkanlığa dönük saldırılar, sonraki süreçte de devam etti. Birçok siyasetçi ve kurum temsilcisi hakkında açılan davalarda eşbaşkanlık kriminalize edilmeye çalışıldı. Yine HDP'nin 31 Mart 2019 seçimlerinden sonra kazandığı belediyelere kayyım atanmasının gerekçeleri arasında eşbaşkanlık sistemi de yer aldı.  
 
MA / Semra Turan

Diğer başlıklar

14:55 Rojin’in babası: Niye kimse sormuyor, onu katlettiler
14:51 İHD'den ağır hasta tutsak için hayati risk uyarısı
14:44 Kobanê-Pirsûs sınırında nöbet sürüyor
14:25 HDK: Demokratik bir toplum kurma hedefimizi sürdüreceğiz
14:22 GÖÇİZDER’i kapatma kararına tepki: Hak arama mücadelesine darbedir
14:07 Amed ve Êlih'te 'Vergide adalet' talebi
14:02 Katliamlarla yüzleşme çağrısı
13:55 İmralı'daki tutsağın 'telefon' başvurusuna AYM’den ret
13:16 ‘Artık yeter birlikte ses olma zamanı’ mitingine çağrı
13:10 Asgari ücrete ironik tepki: Emekli maaşını da kaldırırsalar tam olur!
13:07 ‘Kürt dili eğitimi ve bugünkü imkanlar ile engeller’ forumu
12:52 Tutsak kadın gazeteciler: Nazım Daştan ve Cihan Bilgin’in mirasını sürdüreceğiz
12:50 Zaman aşımı riski taşıyan davaya çağrı
12:43 Avukatlardan İmralı’ya gitmek için yeni başvuru
11:51 Özerk Yönetim’den çatışmalara karşı ‘demokratik ulus’ vurgusu
11:35 Özgür Gündem davasında ceza
10:37 Hak ihlallerini aktaran tutsak: Görüşme sonrası başıma neler geleceğini bilmiyorum
10:26 Uluslararası PEN Başkanı: Basın egemenlerin sesi olsun istiyorlar
10:08 Kadınlar adliyede: Narin ve Rojin’in davasının takipçisiyiz
09:51 Sanatçılardan çağrı: Rojava'ya sahip çıkalım
09:47 Gazeteciler: Hakikati yazmaktan vazgeçmeyeceğiz
09:46 PYD'li yönetici: Elimizdekileri savunabilecek güçteyiz
09:45 2 çocuğunu kaybetti, 1 çocuğu tutsak, kendisi direnişte
09:34 HDK 2025’te halklar ve inançları buluşturacak
09:28 İşkence dosyası '7 yıl geçti' gerekçesiyle kapatıldı
09:25 Bakanlık 3 ayda 175 taş ocağına onay verdi
09:22 Mobilya fiyatları katlandı
09:08 Zêbarî: Rojava'ya tehdit dört parçayı etkiler
Berwarî: Tek çözüm Türkiye'nin bölgeden çıkması
09:05 Katliamda kardeşini, adalet mücadelesinde annesini yitirdi
09:02 709 ölüm, 8 bin 521 tahliye engeli, sayısız ihlal
09:00 26 ARALIK 2024 GÜNDEMİ
08:57 Narin Güran davası: Duruşmaya ara verildi
08:50 İsrail saldırısında 5 gazeteci hayatını kaybetti
08:21 Kar, sel ve fırtına uyarısı
07:44 Narin Güran davası: Sanıklar adliyeye getirildi
25/12/2024
23:28 Hewlêr’in bir köyüne saldırı
22:54 QSD’deden Minbic’teki son duruma ilişkin açıklama
22:20 Kazakistan'da yolcu uçağı düştü: 38 kişi hayatını kaybetti
21:31 Süveydalı kadınlar: Yeni Suriye inşasında aktif rol almalıyız
21:25 Suriye’deki Aleviler'den kitlesel protesto: Humus’ta sokağa çıkma yasağı
19:27 Gençlerden tutsaklara dayanışma mektupları
19:15 KHK eylemi 311’inci haftasında
19:05 Asgari ücret protestosu: Genel grev şart
18:05 DEM Parti’den asgari ücret için araştırma komisyonu talebi
17:47 DEM Partili kadın seçilmişlerden Berrin Sönmez’e tepki
17:08 Yeni Yaşam Gazetesi çalışanı Akören gözaltına alındı
17:05 Kürt siyasetçi Kurhan yaşamını yitirdi
15:52 MKG ve DFG'ye dayanışma ziyareti
15:48 11 kişinin öldüğü patlamayla ilgili 10 gözaltı
15:45 KESK: İktidar sermayeyi korudu, işçiyi yok saydı
15:40 Sınırdaki direniş 13'üncü gününde: Son muhteşem olacak
15:40 DFG ve MKG: Tutsak gazetecileri serbest bırakın
15:38 İHD'den 'katliamlarla yüzleşin' çağrısı
15:30 Gözaltında asker işkencesine 'düşerken oldu' kılıfı
15:13 Kobanê sınırında nöbet: Statüsüz bir yaşamı kabul etmiyoruz
14:47 Bakanlık önünde 'Nihadioğlu için adalet' eylemi
14:15 Emekçilerden asgari ücrete tepki
13:52 Balıkesir'de kaza: 28 yaralı
13:52 Erdoğan asgari ücret zam oranını övdü
13:46 Belediye çalışanlarından TİS eylemi
13:44 ‘Rojava Kadın Devrimi etrafında kenetlenelim’
13:24 İhraç edilen belediye eşbaşkanın istifası istendi
13:09 DEM Parti’den hasta tutsaklar için İHİK’e başvuru
12:53 Daştan’ın taziyesine katılanların araçlarına para cezası
12:52 DEM Parti Noel ve Yaldo Bayramı'nı kutladı
12:32 Gazeteci Akyüz ev hapsine karşı AİHM'e başvurdu
11:17 Xeznewî: İttifaka dair büyük bir umut var
10:50 Kazakistan Sağlık Bakanlığı: Düşen uçakta 28 kişi sağ kurtuldu
10:47 Tülay Hatimoğulları: Yapılması gereken şey İmralı kapılarının açılması
10:40 ‘Tüm çocukların güvenliği için Narin'in davasına sahip çıkalım’
10:17 Mahkeme GÖÇİZDER'in feshine karar verdi
10:09 Salih Müslim: Suriye’nin parçasıyız ve çözüme dahil olmak istiyoruz
09:55 Türkiye'nin işlediği savaş suçları
09:34 Giyadîn’de hayvan hastalığına karşı seferberlik başlatılıyor
09:32 Portekizli parlamenter Pinto: Öcalan’ın özgürlüğü Kürt sorunun çözümüne katkı sunacaktır
09:27 Suriye’de Aleviler tehlikede: Saldırılara karşı birleşmeliyiz
09:17 Evi tarandı, ifadesi değiştirilmek istendi ama davasından vazgeçmedi
09:11 Gazeteci Aykol: Rojava'ya saldırılar halka vergi olarak geri dönecek
09:08 MEDYA-DER yeni döneme hazırlanıyor
09:02 2024’te kadınların mesajı netti: Jin, jiyan, azadî
09:00 25 ARALIK 2024 GÜNDEMİ
08:10 17 il için sarı ve turuncu kodlu uyarı
24/12/2024
23:58 İsrail, Kuneytire halkına silahlarını bırakmaları için 48 saat süre verdi
23:00 KESK ve DİSK'ten asgari ücret tepkisi: Tek kelimeyle rezalet
22:48 CHP 'asgari ücret' gündemiyle olağanüstü toplanacak
21:58 Özgür Özel’den grev çağrısı
21:05 AKP’lilere tepki: Gazetecileri katleden SİHA’larla övünüyorsunuz
20:57 Asgari ücret açıklandı: 22 bin 104 lira
20:34 Savaş kalıntılarından dolayı 64 kişi yaşamını yitirdi
20:27 Gazetecilerin katledilmesinin araştırılması önergesi reddedildi
20:11 Suriye’de 3 hakim öldürüldü
20:04 Minbic’te patlama: 2 kişi hayatını kaybetti
19:44 Yurttan uzaklaştırılan öğrenci açlık grevinde
19:24 Semsûr ve Kırşehir'de şüpheli kadın ölümleri
18:34 Paramiliter gruplardan 'silah' anlaşması
18:25 Sağanak yağış Muğla sokaklarını göle çevirdi
18:21 KESK’ten MA ve JINNEWS’e dayanışma ziyareti
18:19 Halk, JES toplantısını yaptırmadı
18:11 Katledilen gazetecilerin fotoğrafları Meclis’te: Hakikatin izindeyken katledildiler
18:03 Temelli: Kürtlerle sağlanacak barışla Ortadoğu’nun geleceği biçimlenecek
17:49 ‘Sağlıkta çeteleşmeye neden olan koşullar ortadan kaldırılmalı’
17:21 DİSK Genel-İş Genel Sekreteri Remzi Çalışkan tahliye edildi
17:15 Gar Katliamı Davası: 5 DAİŞ'li sanık Suriye’de, iade edilsin
17:00 Til Temir’de kamikaze İHA düşürüldü
16:52 İşçiler çoğunluğu aldı, patron TİS’ten kaçıyor
16:51 QSD’den Minbic açıklaması
16:50 ÖHD’den Özgür Basın’a dayanışma ziyareti
16:09 Şüpheli ölüm için kamuoyundan destek talebi
16:01 Hesekê’de binler QSD’ye destek için yürüdü
15:27 Qamişlo sınırından seslendiler: İmralı kapıları açılmalı
15:21 18 aylık Uytun’u katleden gaz fişeği bulunamıyor!
15:01 Pirsûs-Kobanê sınırında nöbet: Halk iradesine saygı duyulmalı
14:45 Girê Spî’de tahıl silosu bombalandı
14:24 Bakırhan: Oyalamadan vazgeçip görüşme sağlanmalı
14:14 Emekliler: Bize yüzyılın ayıbını yaşattılar
14:08 Eşme’de altın madeni içme sularını tehdit ediyor
13:10 IFJ: Gazetecileri serbest bırakın
12:50 Kazı çalışmasında patlatılan dinamit tedirginlik yaratıyor
12:44 Bakırhan: 205 ülkeden sadece Türkiye Kürtlerin haklarına karşı
12:32 Kurdistani İttifak partileri: Kürtler birlik olursa muhatap alınır
11:28 DEM Parti: Abdullah Öcalan'la görüşme için oyalama süreci yürütülüyor
11:23 Arkadaşları Nazım’ı anlattı: Nerede hak ihlali varsa oradaydı
11:18 Avukatlardan İmralı’ya gitmek için yeni başvuru
11:17 Diyarbakır 2 No’lu Cezaevi’nde tutsaklar darp edildi
11:11 Ortak çağrı: Gün Rojava’nın statüsünü koruma günüdür
10:11 Balıkesir'de fabrikada patlama: 12 ölü, 3 yaralı
09:57 Yolcu otobüsü devrildi: 2 ölü, 16 yaralı
09:57 Temel: Çözüm perspektifine yanıt verebilecek bir devlet aklı var mı?
09:53 'Kobanê'yi 2014'te nasıl savunduysak yine savunuruz'
09:49 Çöken duvarın altında kalan işçi hayatını kaybetti
09:14 Kırşehir Cezaevi’ndeki 37 tutsağa verilen cezalar onandı
09:12 Şiddet arttı, hekimler göçtü, sağlıkta çürüme ortaya çıktı
09:11 Ağır hasta tutsaklar için duyarlılık çağrısı
09:08 Abdullah Öcalan 23 Ekim'deki görüşmede Suriye için ne dedi?
09:06 'Çok kimlikli Suriye için Özerk Yönetim bir modeldir'
09:01 Bakırköy Kadın Cezaevi’nde 7 tutsağın tahliyesi engellendi
09:00 24 ARALIK 2024 GÜNDEMİ
07:58 Meteorolojiden yağış, don ve çığ uyarısı
23/12/2024
22:50 Paris'te katledilenler anıldı
22:15 Amedspor sahasında kazandı
21:36 Saldırılarda kullanılan askeri araçlar imha edildi
21:11 Cizîr’de şüpheli ölüm
20:43 Erdoğan, Kuzey ve Doğu Suriye'yi hedef aldı
20:32 Asgari ücretin açıklanacağı tarih belli oldu
20:05 Antalya'da eğitime 1 gün ara
20:01 Mazlum Ebdî, ENKS heyetiyle görüştü
19:51 HDK’den Yeni Yaşam'a dayanışma ziyareti
18:53 Almanya'dan Türkiye'ye uyarı: Kürtlerle çatışmayın
18:44 Yurttan uzaklaştırılan öğrenci eyleme başladı
18:22 HaberTürk ve Show TV satıldı