Özgür ve eşit yaşamın modeli: Eşbaşkanlık

  • kadın
  • 09:34 9 Kasım 2024
  • |
img
İZMİR - Toplumsal cinsiyet eşitliği ve özgürlüğü esas alan eşbaşkanlık sisteminin DTP tarafından uygulanmaya başlamasının üzerinden 18 yıl geçti. Eşbaşkanlık, iktidarın tüm saldırılarına rağmen her geçen gün daha da büyüdü ve sahiplenildi.  
 
Demokratik Toplum Partisi (DTP) tarafından 9 Kasım 2006 tarihinde fiili olarak hayata geçirilen eşbaşkanlık sistemi 18 yaşında. Eşbaşkanlık, politika üretme ve uygulama süreçlerinde toplumsal cinsiyet eşitliği ve özgürlüğü esas alan bir sistem. Yönetim mekanizmalarında erkek egemen iktidarla mücadele etme ve cinsiyetçiliğe son verme, tekleşmiş iktidarı dağıtma amacıyla hayata geçirilen bir uygulama. Erkek egemen zihniyete karşı her geçen gün daha da sahiplenen ve büyüyen eşbaşkanlık sistemine gelinen süreci derledik. 
 
KADINLARIN MÜCADELESİ 
 
Siyasetteki etkin öncü rolüyle Ortadoğu başta olmak üzere dünya kadın mücadelesine yön veren Kürt kadın hareketi, Türkiye'de de köklü mücadele geleneğiyle birçok ilke imza attı. Kürt kadın hareketi, hayatın her alanında olduğu gibi siyasette de görünürlüğünü yıllar içinde arttıran bir noktada oldu. Kürt kadın hareketinin siyasetteki mücadelesi bugün milyonlarca kadına ulaşmış durumda.  
 
Kürt kadınlarının siyasetteki belirginliği, 1990'lı yıllarda daha da görünür olmaya başladı. Kadınlar, 11 Mayıs 1994 tarihinde kurulan Halkın Demokrasi Partisi'nde (HADEP) oluşturulan kadın komisyonları ile görünür olmaya başladı. Siyasi partilerin kol örgütü kurmaları önündeki yasağın kaldırılması ile HADEP'in 2000 yılında gerçekleşen kongresinde kadın kolları ile özerk bir kadın yapısı kuruldu. Kongrede ek 4'ncü madde ile “pozitif ayrımcılık” ilkesi tüzüğe eklendi. 
 
2002 yılına gelindiğinde HADEP ilk defa kadın kotası uygulamaya başladı. 9 Kasım 2005'te kurulan Demokratik Toplum Partisi (DTP) ise, yüzde 40 cinsiyet kotası uygulamaya başladı. Yüzde 25 ile başlayan kadın kotası, daha sonra yüzde 40, ardından yüzde 50 ile eşit temsiliyet boyutuna çıkarıldı. 
 
EŞBAŞKANLIK NE ZAMAN BAŞLADI? 
 
Türkiye’de eşbaşkanlık sistemini uygulayan ilk siyasi parti DTP oldu. 9 Kasım 2006 yılında uygulanmaya başlanan sistemde ilk eşbaşkanlar Aysel Tuğluk ve Ahmet Türk oldu. 2006 yılında fiilen uygulanan eşbaşkanlık sistemi, 2013 yılında Halkların Demokratik Partisi'nin (HDP) tüzüğüne girdi.  
 
Kürt kadınları, bu dönemde siyasi partiler yasasının değişmesi için yoğun bir mücadele yürüttü. Eşbaşkanlığın yasalaşması için başlatılan imza kampanyası ile kısa sürede 98 bin imza toplantı ve Meclis'e sunuldu. Fakat bu talep kabul edilmedi. 
 
KADIN TEMSİLİYETİNİN YILLARA ORANI
 
DTP'de eşbaşkanlık sisteminin uygulanmaya başlamasıyla kadınların siyasetteki görünürlüğü arttı. 1999 yerel seçimlerinde kota ve pozitif ayrımcılık uygulanması sonucu HADEP ile 3 kadın belediye başkanı seçildi. 2004 yerel seçimlerinde DTP'den 9, 2009’da Barış ve Demokrasi Partisi'nden (BDP) 15 belediyede kadınlar başkan olarak seçildi. Bu süreçlerde, kadın belediye meclis üyelerinin sayıları da eş güdümlü olarak artmaya başladı. 2014 yılında ise, Demokratik Bölgeler Partisi’nin (DBP) kazandığı 102 belediyenin 96’sında eşbaşkanlık sistemi hayata geçirildi. 2019'da Demokratik Bölgeler Partisi (DBP) ve 2024'de Halkların Eşitlik ve Demokrasi Partisi'nden (DEM Parti) kazanılan tüm belediyelerde de eşbaşkanlık sistemi uygulandı. 
 
DEM Parti, 31 Mart 2024 yerel seçimlerinde 3 büyükşehir, 7 il, 58 ilçe ve 10 belde belediyesini olmak üzere toplamda 78 belediye kazandı. Tüm belediyelerde eşbaşkanlık sistemi uygulandı. Ancak 3 Haziran'da Colemêrg Belediyesi, 4 Kasım'da ise Mêrdîn Büyükşehir, Êlih ve Riha/Xelfetî (Halfeti) belediyelerine kayyım atandı. 
 
SENDİKA VE PARTİLERE ÖRNEK OLDU
 
DTP ile başlayan eşbaşkanlık sistemi, sırasıyla Demokratik Toplum Kongresi (DTK), Barış ve Demokrasi Partisi (BDP), Halkların Demokratik Kongresi (HDK), Halkların Demokratik Partisi (HDP), Demokratik Bölgeler Partisi (DBP), DEM Parti ile günümüze kadar geldi. Yine bu sistemi sadece siyasi parti ve kongreler esas almadı, sivil toplum örgütlerinden emek örgütlerine ve derneklere kadar bu sistem yaşamın tüm örgütlü alanlarına yayıldı. 
 
Kamu Emekçileri Sendikaları Konfederasyonu (KESK), 6 Temmuz 2014'de yaptığı 8'inci Olağan Genel Kurulu'nda yaptığı tüzük değişikliğiyle eşbaşkanlık sistemini hayata geçirdi. Lami Özgen ve Şaziye Köse ilk eşbaşkanlar olarak görev yaptı. KESK'e bağlı sendikalarda bir bir tüzük değişiklikleri ile eşbaşkanlık sistemine geçti. Ezilenlerin Sosyalist Partisi (ESP), Sosyalist Yeniden Kuruluş Partisi (SYKP) ve Yeşil Sol Parti (YSP) de eşbaşkanlık ve eşsözcülük bulunuyor. 
 
ÖCALAN'IN ÖZGÜR EŞ YAŞAM FİKİRLERİ 
 
Eşbaşkanlık ve eşit temsiliyet fikrinin hayat bulmasında PKK Lideri Abdullah Öcalan'ın fikirleri öncü oldu. PKK Lideri Öcalan, özgür eş yaşamı "Özgür eş yaşam derken klasik bir karı-koca ilişkisinden veya buna benzer modern, post-modern elbise giydirilmiş evlilik ilişkilerinden söz etmiyorum. Sözünü ettiğim özgür eş yaşam her iki cinsin de eşitlik ve özgürlük temelinde, hayatı her yönüyle yeniden inşa ettiği yaşamdır. Zamansız ve mekânsız insan veya toplum olamayacağına göre kadın ve erkek kendileri ile birlikte zamanı ve mekânı da özgürleştirmeli ki üzerinde aşk ve sevgi çiçeklenebilsin" diye tarifliyor.
 
Abdullah Öcalan, 21 Temmuz 2013 tarihinde İmralı’ya giden HDP heyeti ile yaptığı görüşmede de eşbaşkanlığın kadın sistemi olarak ele alınması gerektiğini ancak kadının salt biyolojik bir varlık olarak görülmesi hatasına düşüldüğünü kaydetti. Görüşmede, kota uygulamasının özgürlük ve eşitlik meselesinde toplumsal ihtiyacı karşılamadığına işaret edilerek, eşbaşkanlık sisteminin hayata geçirilmesinin önemine vurgu yapıldı. 
 
EŞBAŞKANLIĞA SALDIRILAR 
 
2014 yılında Siyasi Partiler Kanunu’nda eşbaşkanlık tanındı. Ancak sonrasında HDP’nin yerel yönetimlerde uygulamaya koyduğu eşbaşkanlık sistemi, soruşturma ve görevden uzaklaştırmalara gerekçe yapıldı.
 
Dönemin İçişleri Bakanı Süleyman Soylu, 2016'da eşbaşkanlar hakkında "Kamu görevinin usulsüz üstlenilmesi" iddiasıyla 3 aydan 2 yıla kadar hapis cezası verilmesi için idari ve cezai süreçlerin başlatılması için valiliklere talimat verdi. 
 
2014 yılında Demokratik Bölgeler Partisi'nden (DBP) Amed'in Sûr ilçesinde belediye eşbaşkanlığına seçilen Seyit Narin’e verilen hapis cezası Mayıs 2024'de onandı. Narin, eşbaskanlık sistemini uyguladığı için "Görevi kötüye kullanmaktan” ceza alan ve cezası onanan ilk belediye eşbaşkanı oldu. 
 
Dêrsim Belediyesi eski Eşbaşkanı Mehmet Ali Bulun’un da aralarında olduğu çok sayıda kişi hakkında eşbaşkanlık sistemi gerekçe gösterilerek dava açıldı. Ancak birçok dava beraatla sonuçlandı.  
 
Eşbaşkanlığa dönük saldırılar, sonraki süreçte de devam etti. Birçok siyasetçi ve kurum temsilcisi hakkında açılan davalarda eşbaşkanlık kriminalize edilmeye çalışıldı. Yine HDP'nin 31 Mart 2019 seçimlerinden sonra kazandığı belediyelere kayyım atanmasının gerekçeleri arasında eşbaşkanlık sistemi de yer aldı.  
 
MA / Semra Turan

Diğer başlıklar

20:17 Irak İslami Direniş: Suriye’deki durumdan Türkiye sorumlu
18:36 Yemen'deki Husiler, İsrail'e füzeyle saldırdığını duyurdu
18:24 Kayyım protestoları: Yoksulluğu kayyımlarınızla kapatamazsınız
17:25 QSD'den seferberlik çağrısı
17:15 Sebahat Tuncel: Ortadoğu’nun ideolojik kimliğine yönelik müdahale var
16:38 Dêrsim halkına 3 Aralık’taki belediye meclis toplantısına çağrı
16:12 HPC paramiliter yapıların ilerlemesini durdurdu
15:58 Kuzey ve Doğu Suriye Özerk Yönetimi’nden seferberlik ilanı
15:30 Amed’den ‘Abdullah Öcalan ile müzakereyi başlatın’ çağrısı
14:57 Sağanak İzmir'de su baskınlarına neden oldu
14:52 BUDO seferleri iptal edildi
14:47 SOHR: Kasım ayında 176 sivil yaşamını yitirdi
14:33 33 yılın ardından özgürlüğüne kavuştu
14:14 Ömer Öcalan: IŞİD zihniyetiyle Kürt kazanımlarına göz dikildi
13:43 Duhok sınırındaki Xêrê Dağı bombalandı
13:25 Şera’da da şiddetli çatışma
13:10 Miks’te kayyım protestosu: Qayyim talan e berxwedan jiyan e
12:57 Kadın katliamlarını protesto eden öğrencilere soruşturma
12:28 Meclis'te bu hafta: GSS prim borçlarının silinmesi gündemde
12:09 Suriye ordusundan Hama’ya askeri sevkiyat
11:56 İran rejimi Urmiyeli Kürt yurttaşa idam cezası verdi
11:50 HRE ile paramiliter yapılar arasında şiddetli çatışma
11:41 Sosyo Politik anketi: Tüm sorunların kaynağı Kürt meselesi
10:42 Foza Yûsif: Devrimci halk savaşı çizgisinde kendimizi savunuruz
10:22 ABD’den Halep’te yaşananlarla ilgili açıklama
10:15 Efrin-Şehba’nın 3 köyüne bombardıman
10:14 Jin dergi 'Çatışma ve müzakere süreçlerinde kadınlar’ kapağıyla çıktı
09:56 DEM Partili meclis üyelerinden kayyım hakkında suç duyurusu
09:43 Dilenciliğe mecbur bırakılan Afganistanlı kadınlara işkence ve tecavüz
09:04 Hava kirliliği erken ölümlere neden oluyor
09:02 Halep'teki gelişmeler NATO operasyonu mu?
09:01 Agirîliler yüksek doğalgaz faturalarına tepkili
09:00 01 ARALIK 2024 GÜNDEMİ
08:51 Ege ve Marmara için sel uyarısı
08:39 Bartın’da kaza: 5 kişi yaşamını yitirdi
08:07 SOHR: Suriye ordusu Hama’dan çekildi, HTŞ 16 köyde kontrolü sağladı
07:38 Trump'tan BRICS üyelerine ekonomik yaptırım tehdidi
30/11/2024
22:42 Irak, Suriye sınırını kapattı
22:21 HTŞ'den Şêxmeqsûd’a sızma girişimi
21:31 Şerawa’ya saldırıda 1 çocuk yaralandı
20:18 Wan'da yangın: İş yerleri ve depolar küle döndü
19:54 YNK ve KDP arasında kabine görüşmesi
18:50 CHP’den 5 maddelik bildiri: Halk iradesine sahip çıkacağız
18:45 Birsen Orhan protestosu: Bariyere muhalefet ettiği için tutuklandı!
18:36 Miks’te soğuk havada irade gaspı protestosu
18:25 Rusya ve Türkiye arasında Suriye görüşmesi
18:11 Özerk Yönetim'den Halep açıklaması
18:03 Birsen Orhan’ın avukatı: 'Ev hapsi' şartı bile yokken tutuklama kararı verildi
17:45 Amed’de 6 kişi serbest
17:38 Şêxmeqsûd ve Eşrefiyê'de halk olası saldırılara hazırlanıyor
17:26 Kayyımı savunan AKP'liler tepki üzerine toplantıyı terk etti
16:32 Mobilya fabrikasında yangın: 2 ölü
16:17 Amedspor sahadan galibiyetle ayrıldı
16:06 Birçok kentte kayyım protestosu: Boyun eğmeyeceğiz
16:01 Dêrsim Belediye Eşbaşkanı Birsen Orhan tutuklandı
15:26 Cizîr'de Cemile Çağırga Parkı açıldı
15:09 'Geçinemiyoruz' mitingi: İktidar değişmeden barış ve özgürlük gelmez
14:55 Dêrsim Belediye Eşbaşkanı Birsen Orhan’a tutuklama talebi
14:41 Hasta tutsak eylemleri: Susma, suça ortak olma
14:23 Miks’te kayyım tepkisi: Feqiyê Teyran’ın torunları direnecek
14:14 Ordu'da fındık bahçesine taş ocağı
14:09 Amed 8’inci Kitap Fuarı başladı
14:08 'Halkın iradesine saygı duymayan akla karşı mücadeleyi büyüteceğiz '
13:15 Halep'te birçok mahalle HTŞ'nin kontrolüne geçti
13:11 Kayıp yakınları Tahir Elçi için adalet istedi
13:03 30 yıldır akıbeti ortaya çıkarılmadı
12:50 Miks'te kitlesel açıklama öncesi esnaf ziyareti
12:25 Aram Yayınevi'nden 2 yeni kitap
12:15 DEM Parti: İktidar meşruiyetini kaybettikçe pervasızca saldırıyor
12:14 Birsen Orhan adliyeye getirildi
12:08 YNK ve KDP heyetleri bir araya geliyor
11:57 HTŞ’nin Halep saldırısı kime hizmet ediyor?
11:47 İzmir’de mülteci sempozyumu: Onlar artık misafir değil
11:46 'Geçinemiyoruz' mitingi öncesi yürüyüş
11:44 ‘Özgür Ülke için 3 Aralık’ta Kadırga’dayız’
11:41 TJA: Ortak kadın mücadelemiz yargılanamaz
11:40 Cizîr'de 10 kişi tutuklandı
10:39 'Erdoğan, Demirtaş’ın ceketini asamaz' diyen kadın tutuklandı
10:30 Belediyede evrakta sahtecilik yapan müdür ve tekniker görevden alındı
10:17 Gazetecilerden tutuklamalara tepki: Baskılara alışmayacağız
10:16 Mêrdîn kayyımından işçi kıyımı
09:56 Tayip Temel: Çözüm için en acil ve öncelikli adım tecridin kaldırılmasıdır
09:54 Dêrsim Belediye Eşbaşkanı Birsen Orhan gözaltına alındı
09:35 Fendik’in avukatı: Ölen Kürt ise yargılama cezasızlıkla sonuçlanıyor
09:08 Ankara’da İnsan Hakları Film Günleri başlıyor
09:05 Ev hapsi verilen Birsen Orhan: Her yer direniş alanıdır
09:03 Akademisyen Neşe Özgen: Tecrit toplumsal barışa saldırıdır
09:01 İHD Wan Şube Eşbaşkanı: Tutsaklara para yatırmak suç değildir
09:00 30 KASIM 2024 GÜNDEMİ
08:49 Meteoroloji’den sağanak uyarısı
07:48 9 siyasetçi ve sendikacı tutuklandı
29/11/2024
23:24 Ferhad Şami: Saldırı Türkiye tarafından yönetiliyor
22:54 İsrail'in ateşkesi 25 kez ihlal etti
22:34 Akdeniz’de 4.8 büyüklüğünde deprem
22:28 2025 yılı bütçesi komisyonda kabul edildi
22:24 Cizîr’de 2 kişi serbest bırakıldı
21:25 DBP’den çağrı: İradenize sahip çıkın
21:13 Miks’te açıklama: Kayyım atamak 14’te 14’ün hazımsızlığıdır
20:54 DEM Parti’den Miks açıklaması: Halkımız protesto hakkını kullansın
20:39 QSD: Halkımızı koruma gerekliliğine göre müdahale edeceğiz
20:04 DGD-SEN genel başkanı serbest bırakıldı
19:46 Suriye rejim güçlerine siber saldırı
19:33 Miks Belediyesi’ne kayyım atandı
19:28 2 gazeteci tutuklandı
18:34 Amed’de 8 yıllık kayyım süreci, 8 aylık DEM Parti belediyeciliği
18:25 Xeta Jinê birinci yılını kutladı
18:16 DGD-SEN genel başkanı gözaltına alındı
17:38 Necmetin Fendik’i öldüren polise ödül gibi ceza
17:26 ‘Yenidoğan Çetesi’ davası: 13 hastane ve 3 şirkete kayyım atandı
17:09 HTŞ ve Türkiye destekli gruplar Halep'e girdi
16:52 Riha'da 1 kişi tutuklandı
16:38 Ev baskınında tehdit
16:33 Siyasetçi ve insan hakları savunucularına tutuklama talebi
16:27 Mêrdîn'de tutuklananların sayısı 7’ye yükseldi
16:27 Peyas Belediyesi Kadın Merkezi açıldı
16:12 Erdoğan’a İsrail protestosu
16:06 Bakırhan: CHP çözümde önemli rol oynayabilir
Özel: Üzerimize düşen bütün adımları atmaya hazırız
15:53 HDK Eşsözcüsü Kenanoğlu: Kayyımlar beton bariyerlerin ardında hapis
15:11 Katledilen kadına elektrik borcu çıkarıldı, ailesine haciz gönderildi
14:51 Miks'te esnaf ziyareti
14:48 DEM Parti Eş Genel Başkanları ile Özel görüşmesi başladı
14:46 5 gazeteciye tutuklama talebi
14:31 Cizîr'de 2 gözaltı
14:29 Kayyım belediye başkan yardımcılarını görevden alarak AKP’li atadı
14:06 Amedspor store mağazası açıldı
13:43 Özgür Özel hakkında 'Akın Gürlek' soruşturması
13:08 AYM 5 siyasi parti hakkında suç duyurusunda bulundu
13:03 Tahir Elçi’nin adı katledildiği sokağa verildi: Barışın sembolü olacak
12:54 Özbahçeci’nin ölümüyle yargılanan polisler hala görevdeymiş!
12:14 Gazeteci, siyasetçi ve sendikacılar adliyeye sevk edildi
12:08 Qers’teki tarihi konakta yıkılma tehlikesi!
11:36 Özel'den savcı Gürlek'e: Birilerinin aparatı olma
11:12 Miks Belediye Eşbaşkanı Hazır: Talimatla ceza verildi
11:11 Ailelerden İmralı başvurusu
10:40 Tutukluya 'epilepsi ilacı' saldırısı
10:27 Esenyurt Belediye Başkan Yardımcısı hakkında gözaltı kararı
10:25 HTŞ'nin Halep'e saldırıları sürüyor: Hedef M5 karayolu
09:08 Mustafa Sarıgül: Asıl neden kayyıma gerekçe oluşturmak
09:07 YPJ Sözcüsü: Ataerkil sistem demokratik moderniteyle yok olacak
09:06 Dêrsimlilerden kayyım tepkisi: Seçtiklerimizi görevden alamazsınız
09:05 Çocuklar Egîdê Cimo Ma'da büyüyecek
09:04 Av. Zeynep Karayılan: ‘Umut hakkı’ için düzenleme yapılmalı
09:01 Gazeteci Dicle Müftüoğlu'na beraatın gerekçesi
09:00 29 KASIM 2024 GÜNDEMİ
08:48 Ceza için belediye eşbaşkanı olması beklenmiş!
08:47 Meteoroloji’den buzlanma ve don uyarısı
28/11/2024
23:38 Eskişehir’deki gazeteciler yarın savcılığa çıkarılacak
21:47 ‘Dargeçit’ belgeseli Ankara’da gösterildi
21:17 Şehba'ya saldırı
21:12 9 gazeteci ve yazar serbest