Irak'ta 329 üyeli parlamento (Temsilciler Konseyi) seçimi bugün başladı. Irak'ta güvenlik güçleri ve seçimde görev alacak kişiler, bugün ve yarın sandık başına gidecek. Yine yurtdışında (20 ülkede) yaşayan Iraklı seçmenler bugün ve yarın oylarını bulundukları ülkelerde oy verecekler. Ülkedeki seçmenler ise 12 Mayıs 2018 Cumartesi günü sandık başına gidecek. Partiler, bağımsız adaylar ya da ittifak kurmuş parti ya da siyasi kuruluşların katılabildiği Irak'ta, 18 seçim bölgesi bulunuyor. Seçimlere katılabilecek parti, ittifak ya da bağımsız bireylerin 2013 yılında kabul edilen Siyasi Partiler Yasası'nca oluşturulan Bağımsız Yüksek Seçim Komisyonu'nca tescil edilmiş olması gerekiyor.

 

SEÇİMLERDEKİ KOTALAR

 

Irak'ta kimi azınlıkların seçimlerde kotası bulunuyor. Bağdat, Şengal, Kerkük, Hewler'de yaşamakta olan Hıristiyanlara 5, Şengal'de yaşayan Êzidîlere 1,  Bağdat'ta yaşayan Sakson Sabilere 1, Şengal'de yaşayan Şabaklara 1, Wassit'te yaşayan Feyli Kürtlere 1 olmak üzere 9 parlamenter azınlıklardan seçiliyor. Ancak bu kişiler, seçimlere bağımsız olarak girmiyor; seçime katılan parti ya da ittifak listelerinde yer alıyorlar. 

 

Bu arada, parti ya da ittifakların aday listelerinde bulunan kişilerin en az yüzde 25'i kadın olmak zorunda. Dahası oluşan parlamentodaki kadın sayısı yüzde 25'in altına düşerse, listelerdeki kadınların oyu erkeklerden düşük olsa da, kadınlar arasından en yüksek oy almış kadın adayın, erkeğinki düşürülerek, parlamentoya girmesi sağlanıyor. 

 

PARLAMENTONUN İŞLEVİ

 

Dört yıllığına seçilen 329 parlamenter, federal yasaları kabul ediyor, bakanlar kurulunu denetliyor, belli bürokratların atanmasına ya da görevden alınmasına karar veriyor. Parlamento, kendi içinden birini cumhurbaşkanı seçiyor. Cumhurbaşkanı ise çoğunluğu tek başına ya da koalisyon halinde oluşturan partinin liderini başbakan olarak atıyor. Başbakan'ın oluşturduğu kabinenin de parlamentodan güven oyu alması gerekiyor.

 

Seçim Yasası'nda bu yılın başında iki değişiklik yapıldı. Öncelikle parlamentoya aday olan kişilerin yüksek okul diploması olması kararı yumuşatıldı ve adaylardan yüzde 20'sinin böylesi bir diplomaya sahip olması gerekmiyor. İkinci değişiklik ise Feyli Kürtlere bir kontenjan ayrılması oldu. Böylece 328 olan koltuk sayısı da 329'a yükseldi.

 

KİMLER SEÇMEN OLABİLİR

 

Irak'ta seçmenler, seçimin yapıldığı yıl itibariyle 18 yaşında olmak zorunda. Seçmenin 5 yıldan fazla sabıkası olmaması gerekiyor ve seçmen kayıtlarında bulunmalı. Oyunu kullanırken de kimlik kartı ya da biyometrik fotoğraflı seçmen kartının yanında olması gerekiyor. 

 

Irak hükümetinin kontrolünde Avustralya, Kanada, Danimarka, İsveç, Mısır, Almanya, İran, Ürdün, Hollanda, Türkiye, Birleşik Arap Emirliği, İngiltere'de sandıklar kurulurken; kimi uluslararası kuruluşların kontrolünde ise Avusturya, Belçika, Lübnan, Finlandiya, Norveç ve Yeni Zelanda'daki sandıklarda da seçmenler oy kullanabilecek. Yurtdışındaki seçmenlerin oy kullanabilmesi için, kendilerini Irak vatandaşı olarak gösteren eski ya da yeni kimlik kartları olması gerekiyor. 

 

ADAYLARIN ÖZELLİKLERİ

 

En az 30 yaşında olması gereken Irak vatandaşları aday olabilir. Listelerdeki adayların en az yüzde 80'i yüksek okul diplomasına sahip olmalı. Yüz kızartıcı bir suçtan sanık ya da hükümlü olmamalı. Subay, polis ya da bağımsız üst kurul üyesi olmamalı. Bağımsız Yüksek Seçim Komisyonu üyesi ya da çalışanı olmamalı. 

 

Seçimlerde aday olmak isteyen partiler, ittifaklar ve bireyler, Bağımsız Yüksek Seçim Komisyonu'na 25 Aralık 2017 gününe kadar başvurdular. İtirazların görüşülmesi ardından, listeler 11 Ocak 2018 günü kesinleşti. Böylece seçime 23 ittifak, 45 siyasi parti ve 19 bağımsız aday olmak üzere 87 listenin katıldığı açıklandı. Söz konusu listeler, 15 Şubat 2018 günü Eğitim, Adalet ve İçişleri Bakanlığı'na gönderildi. Böylece adayların eğitim ve sabıka durumları kontrol edildi. Bu sürecin de 10 Nisan 2018 günü tamamlanması ardından, yüzde 29'u kadın olmak üzere toplamda 7 bin 187 adayın seçime katılması kesinleşti. 

 

23 MİLYON SEÇMEN VAR

 

Son seçim için kayıt edilen seçmen sayısının 23 milyon 109 bin 138 kişi olduğu Irak'ta, okullara konulacak seçim sandıklarının her birinde yaklaşık 550 seçmenin oy kullanabilmesi amaçlanıyor. Seçimlerde görev alacak personel sayısı ise 253 bin kişi olacak. 

 

Seçim günü görevli olanlar, subaylar, polisler ve tutuklular, 10 Mayıs günü (bugün) oy kullanacak. Sayıları 947 bin 577 kişiyi bulan söz konusu seçmenler için 486 seçim merkezi ve 108'i tutuklular için olmak üzere 2 bin 181 seçim istasyonu kurulacak. 

 

10-11 Mayıs 2018 günü oy kullanacak olan yurtdışındaki Iraklı seçmenler için 136 seçim merkezi ve 684 seçim istasyonu kurulurken; kamplarda yaşamakta olanlar da dahil olmak üzere yurtiçinde yerlerinden edilmiş seçmenler için yaklaşık 3 bin seçmen istasyonu kurulacak. Yurtiçindeki “göçmenlerin” seçim günü de 12 Mayıs olacak. 

 

SEÇİM KAMPANYASI KURALLARI

 

Seçim kampanyasında tüm adaylar arasında eşitlik, seçim yönetiminde tarafsızlık ve kampanyada şeffaflık esastır. Hükümet binalarında, dini yapılarda ve sandık başlarında seçim kampanyası yapılması yasaktır. Hükümeti ya da dinleri temsil eden logolar kullanılamaz. 14 Nisan 2018 günü başlayan seçim kampanyası 11 Mayıs 2018 günü sabah saat 07.00'de sona erecek. 

 

Her adayın kampanyada harcayabileceği para sınırlandırılmıştır. Aday, seçim bölgesindeki seçmenlerin her birine en fazla 250 bin Irak Dinarı (210 dolar civarında) düşecek yükseklikte harcama yapabilir. Seçime katılan parti, ittifak ya da bağımsız adaylar, seçim kampanyasında bağışlardan elde ettiği geliri ve giderlerini, seçimden sonra (en fazla 7 gün içinde) Bağımsız Yüksek Seçim Komisyonu'na bildirmek zorundadır. Yabancılardan seçim kampanyasında kullanılmak üzere bağış alınamaz. 

 

SEÇİMDE MEDYANIN KULLANIMI

 

Irak'ta medya, İletişim ve Medya Komisyonu kurallarına uymak zorundadır. Söz konusu kurum, Bağımsız Yüksek Seçim Komisyonu ile birlikte adayların eşit şekilde propaganda yapmasını gözetir. Seçim kampanyası tüm partiler için seçimlere 24 saat kala sona erer. 

 

Bağımsız Yüksek Seçim Komisyonu, kamuoyunu bilgilendirmeyi ve eğitim kampanyalarını dört dilde (Arapça, Asurice, Kürtçe ve Türkmence) yapar. Adaylar kampanyalarında televizyonları, radyoları, sempozyumları, açık hava mitinglerini ve interneti kullanabilir. Seçimlerle ilgili tüm bilgiler, Bağımsız Yüksek Seçim Komisyonu'nun internet sitesinden alınabilir. Bu site Arapça, İngilizce ve Kürtçe yayın yapmaktadır. Bu seçimlerde, oyların sayımında elektronik sisteme geçilmiş bulunmakta. 

 

SEÇİMLERİN ARDINDAN

 

Irak seçimleri, Bağımsız Yüksek Seçim Komisyonu tarafından akredite edilen tüm ulusal ve uluslararası kuruluşlar tarafından gözlemlenebilecek. Seçim sonuçları, tüm itirazlar sonuçlandırıldıktan sonra Bağımsız Yüksek Seçim Komisyonu tarafından ilan edilecek. Sonuçların kesinleşmesi ardından toplanacak olan parlamentonun (Temsilciler Konseyi) ilk işi kendi üyeleri arasından birini cumhurbaşkanı olarak seçmek olacak. Cumhurbaşkanı'nın atayacağı Başbakan ise kuracağı Bakanlar Kurulu'na parlamentodan güven oyu isteyecek. 

 

Anayasa'da yazılı olmayan bir kurala göre, Cumhurbaşkanı Kürt parlamenterlerden seçilirken, Cumhurbaşkanı'nın iki yardımcısından biri Sünni, diğeri ise Şii parlamenter olmakta. Şiiler nüfusun çoğunluğunu oluşturduklarından atanacak ve daha sonra güven oyu alacak olan Başbakan ise Şii partilerin birinden seçilmekte. 

 

MA / Hüseyin Aykol