İSTANBUL - TİHV'in 2023 raporuna göre, işkence ve kötü muameleye uğradığını belirten 781 kişi vakfa başvurdu, gözaltı sürecinde ise bir yılda 6 kişi yaşamını yitirdi.
İşkencenin önlenmesi ve işkenceye maruz kalmış kişilerin tedavi ve rehabilitasyonuna yönelik çalışmalar yürüten Türkiye İnsan Hakları Vakfı (TİHV), “2023 Tedavi ve Rehabilitasyon Merkezleri Raporu” nu yayınladı.
Rapora göre; 2023 yılında 739 kişi kendisi, 42 kişi ise bir yakını işkence ve kötü muameleye maruz kaldığı için vakfın tedavi ve rehabilitasyon merkezlerine başvurdu. İşkence nedeniyle TİHV’e son 10 yılda yapılan başvuru sayısı 7 bin 548’e, vakfın kurulduğu 1990 yılından bu yana yapılan başvuru sayısı ise 21 bin 894’e ulaştı. Rapora göre, işkence görenlerin en küçüğü 7 yaşında.
6 KİŞİ YAŞAMINI YİTİRDİ
Rapora göre, geçtiğimiz yıl TİHV’e başvuran her 10 kişiden en az 7’si geçtiğimiz yıl, en az 9’u ise son 6 yıl içinde işkence ve kötü muamele gördü. 2023 yılında işkence ve kötü muameleye maruz kalan 6 kişinin gözaltı süreçlerinde ölümüyle birlikte “işkence uygulamalarının yaygınlığı ve ciddiyeti konusunda önemli bir gösterge” olduğuna vurgu yapıldı.
3 KİŞİDEN 1’İ KADIN VEYA LGBTİ+
İşkenceye maruz kalanların 240’ı kendini kadın (yüzde 32,8), 428’i erkek (yüzde 58,5), 63’ü non-binary/queer olarak tanımladı. İstanbul, İzmir ve Ankara temsilciliklerine yapılan başvuruların aylara göre dağılımına bakıldığında ise, Onur Haftası etkinliklerine yönelik engellemeler ve işkence fiillerinden kaynaklı Haziran ve Temmuz aylarında dikkate değer artış yaşandığı görüldü.
EN KÜÇÜĞÜ 7 EN BÜYÜĞÜ 77 YAŞINDA
Vakfa işkence gördüğü için başvuranların en küçüğü 7 yaşında, en ileri yaşta olanı ise 77 yaşında. Başvuranların yarıya yakınını (yüzde 49,2) 19-35 yaş aralığındaki kişiler oluşturdu.
Raporda, TİHV’e işkence nedenli yapılan başvuruların 598’inde (yüzde 81,8) resmi gözaltı işlemi yapıldığı ifade edildi. 133 başvuran ise (yüzde 18,8) son yaşadıkları gözaltı sürecinin kayıt dışı olduğunu ve resmi bir işlem yapılmadığını belirtti. Resmi olmayan gözaltı işlemlerindeki bu yüksek oran raporda, toplumsal gösteri ve basın açıklamalarına yönelik polis müdahalelerinde işkenceye başvurulmasına karşın resmi gözaltı yapılmamasıyla ilişkilendirildi ve “işkencenin son yıllarda değişen yüzü” olarak tanımlandı.
İSTANBUL EMNİYETİ ZİRVEDE
2023 yılında işkence nedeniyle en çok başvuru vakfın İstanbul’daki tedavi ve rehabilitasyon merkezine yapıldı. İstanbul’daki merkeze 251 başvuru, İzmir’deki merkeze 172 başvuru, Wan’dakine ise 161 başvuru yapıldı. TİHV Amed Temsilciliği’ne yapılan başvuru sayısı ise, Şubat 2023 depremleri nedeniyle 4 aya yakın hizmet verememiş olmasına rağmen 125’e ulaştı. Cizîr ve Ankara’ya yapılan başvuru sayısı ise sırasıyla 40 ve 32 oldu.
İstanbul Emniyet Müdürlüğü gözaltına alınanların işkence uygulamalarına maruz kaldıkları yerler arasında ilk sırada yer alırken, onu Diyarbakır, Ankara ve Van emniyet müdürlükleri takip etti.
YÜZDE 67’SİNİN ANADİLİ KÜRTÇE
Raporda son olarak, “TİHV’e yapılan başvurularda doğum yerleri ve anadili birlikte değerlendirildiğinde Kürt etnik kimliğinde olanların, diğer etnik kimliklere oranla işkenceye daha fazla maruz kaldığı ve bu durumun 2023 yılında da değişmediği anlaşılmaktadır” ifadeleri kullanıldı.