Birleşmiş Milletler Kadına Karşı Her Türlü Ayrımcılığın Ortadan Kaldırılması Sözleşmesi’ni (CEDAW) 1985 yılında kimi çekinceler koyarak imzalayan Türkiye, Sözleşme uyarınca 1990 yılında Kadının Statüsü ve Sorunları Genel Müdürlüğü’nü kurdu. Böylece kadın politikaları çalışmaları resmiyete bürünürken, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı bünyesinde kurulan Müdürlük, 23 Haziran 1991 tarihinde Başbakanlığa bağlandı. 9 Kasım 1991’de aralarında “Kadın Bakanlığı”nın da bulunduğu bir dizi bakanlığın açılacağını duyuran Süleyman Demirel’in 21 Kasım 1991’de kurduğu 49. Hükümet’te kurulan Kadından ve Aileden Sorumlu Devlet Bakanlığı’na ilk kez Güler İleri getirildi. İleri, kişisel masraflarını bakanlığa ayrılan bütçeden giderdiği için hakkında verilen gensoru sonrasında 22 Şubat 1992’de görevinden istifa edince boşalan Kadından ve Aileden Sorumlu Devlet Bakanlığı’na ülke tarihinde ilk kadın bakan olan Türkan Akyol getirildi. 

 

İktidara geldiği 2002 yılında seçim beyannamesinde “Kadına karşı şiddetle mücadelede sıfır tolerans ilkesini gözettik” diyen AKP ile değişen Kadın Bakanlığı’nın başına 10 yılda ise gelmeyen kalmadı. Toplumsal cinsiyet eşitliği konusunda kaydedilen kazanımların geri alındığı bu dönemde, kadına geleneksel tarihsel roller olan “annelik” ve “eş” rollerini yakıştıran AKP, “güçlü aile” vurgusuyla kadını aile ve evin içine sıkıştırırken, kadınlara dair konuları da “sosyal yardım” içerisine yedirdi. 

 

AKP İLE DEĞİŞEN BAKANLIĞIN TARİHİ

 

3 Kasım 2002’de gerçekleşen Erken Genel Seçimler de tek başına iktidar olan AKP, Tayyip Erdoğan'ın siyaset yasağı yüzünden seçimlere katılamaması nedeniyle 58. Hükümeti kurma görevini Kayseri Milletvekilli Abdullah Gül’e verdi. 9 Mart 2003'te Siirt'te tekrarlanan seçimler sonucu Erdoğan’ın Meclis’e girmesinden iki gün sonra Gül Hükümeti istifa etti ve 14 Mart’ta yeni hükümet kuruldu. 22 Temmuz 2007 Erken Genel Seçimleri'nden sonra Erdoğan tarafından kurulan 60. Hükümet sonlanmadan yaklaşık bir ay önce 8 Haziran 2011'de 6 yeni bakanlık kuruldu. Bu bakanlıklardan biri de kaldırılan Kadından ve Aileden Sorumlu Devlet Bakanlığı’nın yerine kurulan Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı oldu. Adından da anlaşılacağı üzere kadının adını aile içerisine sıkıştıran Bakanlık dönemi başlatılmış oldu. 

 

‘KADIN’ İLE İMTİHAN!

 

Bakanlıktan “kadının” silinmesi ise, "Biz muhafazakar demokrat bir partiyiz. Bizim için aile önemli" sözleriyle savunuldu. Böylece AKP'nin iktidarı süresince istikrarlı olduğu “cinsiyetçilik” alenen yürürlüğe girdi. Kadını aile dışında hiçbir yerde tarif etmeyeceğini ilan eden AKP, “fıtrata ters” dediği “eşitlik” kelimesini tek tek resmi metinlerden çıkarırken, kadının adını neredeyse tüm kurumlardan sildi. Kadın düşmanı muhafazakâr politikalar, daha sistematik bir hal aldı.

 

Kadın örgütlerinin tepkileri ve “Kadın Bakanlığı Kaldırılmasın” kampanyası kapsamında toplanan imzalara rağmen Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı 2011’de kuruldu, ilk bakan da Fatma Şahin oldu. Ardından Ayşenur İslam, Ayşen Gürcan, Sema Ramazanoğlu ve Fatma Betül Sayan Kaya, görev yaptı. 2018’e kadar 5 farklı kadın bakanın görev yaptığı bu bakanlık da, 2018’de Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı ile birleştirilerek Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı’na dönüştürüldü ve bakan olarak Zehra Zümrüt Selçuk görevlendirildi. Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi’ne geçilmesiyle birleştirilen ve daha önce de pek çok kez isim değişikliğine gidilen Aile Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı, 21 Nisan sabahı yayımlanan Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi ile bu kez “Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı” ile “Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı” olarak ikiye ayrıldı. Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı’na getirilen isim ise Derya Yanık oldu. Şiddet, taciz tecavüz ve cinayet başta olmak üzere kadınların yaşadığı sorunların giderek arttığı bir dönemde özel çalışmalar yerine muhafazakar politikalarda ısrar eden AKP, kadın örgütlerinin 10 yıldır dillendirdiği “kadın bakanlığı kurulsun” talebini bir kez daha es geçti. Kadını özne olarak görmeyen AKP için kadın, sadece “aile” kurumunun kurucu unsurlarından biri, onun dışında kimliği olmadı. 

 

Yeni revizyon siyasi hamle miydi, yoksa iç çekişme miydi? bilinmez ama kadınların her defasında ters köşe yaptığı AKP’nin odur ki “aile” imtihanı iktidardan gidinceye kadar bitmeyecek.

 

MA / Pınar Ural