İZMİR - Amed ve Mêrdîn arasında yer alan köylerde çıkan yangınla yeniden gündeme gelen elektrik nakil hatlarının yangınlara etkisi büyük. Resmi raporlara göre bu oran yıl içerisindeki yangınların 5’ini oluşturuyor.  

 

Amed’in Xana Axpar (Çınar) ve Mêrdîn’in Şemrex (Mazıdağ) ilçeleri arasında 20 Haziran gecesi çıkan yangın sonucunda 13 kişi yaşamını yitirdi, 78 kişi ise yaralandı. Yine yüzlerce hayvan yangında can verdi, yüzlercesi de yaralandı. Amed Büyükşehir Belediyesi Kırsal Kalkınma Dairesi Başkanlığı, uydu üzerinden yaptığı tespitle 66 kilometrelik alanın yangından etkilediğini açıkladı. Geniş tarım arazilerine sahip bölgede çıkan yangının rüzgârın etkisiyle ilerlediği duyurulurken, yangında zarar gören bölgede buğday, arpa, mercimek ve nohut gibi tahıl ürünlerinin ekili olduğu tarım arazileri, maki bitki örtüsünde yer alan zeytin gibi ağaçların yetiştiği belirtildi.

 

Görgü tanıkları ise yangının Xana Axpar'a bağlı Tobînî köyü kırsalındaki elektrik nakil hatlarındaki sürtünmeyle meydana gelen kıvılcımların saçılmasıyla yangının çıktığı iddia etti. Sanal medyada paylaşım yapan birçok yurttaşta bölgede eskiyen elektrik tellerine dair yıllardır Dicle Elektrik Dağıtım A.Ş. (DEDAŞ)'a şikayette bulunduklarını belirtirken, şirket yangın sonrası bölgede çalışma yürütmeye başladı. DEDAŞ ekiplerinin, yangının çıktığı iddia edilen direk üzerinde çalışma yürütmesi ise dikkat çekti. Bölge sakinleri ise, DEDAŞ'ın çalışmayla delilleri karartmasından endişe duyuyor.

 

ENERJİ TESİSLERİ ORMANLIK ALANLARDA 

 

Enerji nakil hatlarından kaynaklı çıkan yangınların oranı son yıllarda artış gösteriyor. Özellikle son yıllarda ormanlık alanlarda Rüzgar Enerji Santrali, Hidroelektrik Santral ve Güneş Enerji Santrallerinin yapımı hız kazanırken, üretilen enerjinin nakledilmesi de yine ormanlık alanlar üzerinden yapılıyor. Santraller tesisleri, trafolar ve nakil hatlarının ormanlardan geçmesi ile hatlarda yaşanan sürtünme ya da kıvılcımlar ise orman yangınlarına neden oluyor. Sadece 2024 yılında bundan kaynaklı birçok yangın çıkarken, geçmiş yıllarda da enerji nakil hatlarından kaynaklı yangınlarda hektarlarca orman kül oldu.

 

BENZER ÖRNEKLER

 

Kastamonu İnebolu ilçesinde 20 Nisan'da enerji nakil hattından sıçrayan kıvılcım ormanda yangına neden olurken, 7 Haziran'da Muğla Marmaris-Datça Karayoluna yakın bulunan İnbükü Koyunda enerji nakil hattından çıkan yangın 2 hektarlık alanın yanması ile sonuçlandı. 2022 yılında Muğla'nın Datça ve İzmir'in Çeşme ilçelerinde çıkan orman yangınları için dönemin Tarım ve Orman Bakanı Vahit Kirişci, “Yangının ilk belirlemelere göre yüksek gerilim hattından çıktığı anlaşılmıştır” derken, dönemin İzmir Valisi Yavuz Selim Köşger ise yangına, kopan yüksek gerilim tellerinin neden olduğunu söyledi. Yine Anadolu Orman Araştırmaları Dergisi'nin yaptığı bir araştırma sonucu hazırlanan rapora göre, 23 Temmuz 2011 ile 12 Ağustos 2013 tarihleri arasında Adana ve Mersin bölgesinde çıkan sekiz orman yangını enerji nakil hatlarından kaynaklandığı belirlendi. Bilirkişi raporlarında da enerji şirketleri, yangınlar konusunda asli kusurlu bulundu. 

 

YANGINLARIN YÜZDE 5'İ ENERJİ HATTI KAYNAKLI 

 

Orman Genel Müdürlüğü (OGM) "2023 Orman Yangınları Değerlendirme Raporu"na göre 1977-2023 yılı sonu itibariyle kayıtları tutulan yangın sayısı 13 bin 119 adet. Bu dönemde 141 bin 342,9 hektar orman yandığı belirtilen raporda, "Son yıllarda enerji nakil hatlarından kaynaklanan yangınların sayısı ve yanan alanda da önemli artışlar meydana geldiği gözlenmektedir. 2023 yılında Enerji Nakil Hatları ve Trafolarının sebep olduğu yangınların oranı yüzde 5'dir. Enerji Nakil Hattından çıkan orman yangınlarında 3,17 hektar Enerji nakil hatlarından çıkan orman yangınları genellikle havanın rüzgârlı olduğu günlerde tellerin rüzgârın etkisi ile birbirine çapması sonucu veya havanın aşırı sıcak olduğu günlerde aşırı enerji kullanımından trafolarda ve hatlarda ark meydana gelmesinden çıkmaktadır. Bu her iki hava hali orman yangınları açısından kritik hava halleridir" ifadeleri yer aldı.  

 

'37 BİN HEKTAR BU SEBEPLE YANDI'

 

Yine Muğla Orman Bölge Müdürlüğü'nün 2022 raporuna göre, 2021 yılında yanan 118 bin hektarlık alanın 37 bin hektarı enerji nakil hatları kaynaklı yangınlarda kül olduğu belirtildi. 2021 yılında enerji nakil hattından çıkan orman yangınları sonucu yanan orman alanı ise yanan orman alanlarının yüzde 25 olduğu belirtildi. Yine aynı raporda 2021'de Muğla'nın Milas ilçesinde Kemerköy Termik Santrali'nin boşaltılmasına neden olan yangın da bir trafonun patlaması nedeniyle meydana geldiği belirtildi. 

 

TOD: ENERJİ HATLARININ PAYI ARTIYOR

 

Aynı sonuçlar Türkiye Ormancılar Derneği (TOD) verilerine de yansırken, "2021 Orman Yangınları Raporu"nda, 2021 yılındaki çıkan yangınlardan 124’ünün enerji tesislerinden kaynaklandığı, yanan ormanların yüzde 26,8’inin bu nedenle olduğu ortaya koyuldu. OGM verilerine atıf yapılan raporda enerji nakil hattı kaynaklı yangın oranının yıldan yıla arttığı da belirtildi. Buna göre, 2010’da yüzde 3,5, 2021’de yüzde 4,4’e çıkarken, yıllık saha kayıpları ise 2010’da yüzde 4,9 iken 2021’de yüzde 26,8’e çıktı. 2012-2021 yılları arasındaki 10 yıllık dönemde çıkan tüm orman yangınları içinde yangın sayısı açısından enerji tesis ve işletmeleri kaynaklı yangınların payı yüzde 3,38 olmasına karşın, bu yangınlarda zarar gören orman alanı ise yüzde 20,44. Rapora göre enerji tesis ve işletmeleri, söz konusu dönemde yanan orman alanı açısından açık ara birinci sırada geliyor. 

 

ÖZELLEŞTİRME ETKİSİ 

 

Elektrik Mühendisleri Odası (EMO) ve uzmanlar köylere-mahallelere giden hatların sorumluluğunun tamamen özelleştirilen dağıtım şirketlerinde olmasının beraberinde denetimsizliği getirdiğini vurguluyor. Enerji nakil hatlarından kaynaklı çıkan yangınların bakımsızlık ve özensizlikten kaynaklandığını belirten uzmanlar, şirketlerin belli periyotlarla hatları kontrol etmek ve bakımlarını yapmak zorunda olduğunu söylüyor.

 

Amed’in Xana Axpar ilçesindeki son yangında öne sürülen çürüyen direklerin değiştirilmesi gerektiğini vurgulayan uzmanlar, özel şirketlerin bu masraflardan kaçındığını da raporlarla ortaya koydu. Yine ormanlık alanda kurulan termik santral, RES, GES ve HES'lerin sayısının arttığına işaret eden uzmanlar, enerji nakil hatlarının ormanlık alanlar üzerinden geçirilmesinin de tehlikeyi tetiklediğini, bu nedenle yer altından geçirilmesi gerektiğine işaret ediyor. 

 

MA / Tolga Güney