ANKARA - Temel bir hijyen ürünü olan ped ve tamponlar yüzde 18 KDV ile fiyatlandırılırken, 2021 yılından beri gelen yüzde 184’e varan fiyat artışları kadınların pedlere erişimini engelliyor.
Son dönemlerde artan enflasyon ile beraber ped fiyatlarında yüksek oranda artışlar görüldü. Pedlere yüzde 100, yüzde 183 ve yüzde 156 oranında zamlar yapılırken, menstürel ürünler ise neredeyse lük kategorisinde yer alarak yüzde 18 KDV ile fiyatlandırılıyor. Derin Yoksulluk Ağı’nın 2022 başlarında yaptığı bir araştırmaya göre ise Türkiye’de kadınların yüzde 82’si hijyenik pede erişemiyor.
Küresel Yoksulluk Projesi olarak da bilinen Global Citizen’in derlemesine göre dünyada İskoçya başta olmak üzere 20 ülkede devlet, ped erişimini ücretsiz olarak sağlıyor. Yeni Zelanda, Güney Galler, Amerika Birleşik Devletleri’nin (ABD) bazı eyaletlerinde, Fransa’nın İle-de-France bölgesinde Kenya, Güney Afrika, Botsvana, Güney Kore’nin başkenti Seul’de, Uganda gibi pek çok ülkede okul öğrencilerine veya kırsal kesimdeki halka ped ücretsiz olarak dağıtılıyor. Yine bu ülkelerde pedler ya yüzde 1 vergi ile fiyatlandırılıyor veya vergiden muaf tutuluyor.
SAĞLIK HAKKI
Kadın Hastalıkları ve Doğum uzmanı Sezin Dik, kadınların pet ihtiyacının sağlık hakkı olarak değerlendirilmesi gerektiğini belirtti. Dik, pet ve tampon benzeri ürünlerin yaşam boyunca kullanıldığını hatırlatarak, “Menstürasyon, kız çocuklarını 11-14 yaş aralığında ergenlik çağına girmesi ile başlayan ve menopoz dönemine dek süren aylık döngüleri içeriyor. Bir döngü ortalama 28 günde bir tekrarlanıyor ve ortalama 5 gün sürüyor. Günlük 2-3 saatte değiştirilmesi gereken hijyenik petlerin 5-6 adet kullanıldığını düşünürsek bir aylık döngüde ortalama 25- 30 tane petin kullanıldığını hesap edebiliriz. Bu durumda kişinin birim fiyatları 2 lirayı aşkın ücretlerle aylık 50-60 liralık hatta daha yüksek oranda bir maddi bütçe ayrılması gerekiyor. Sosyal devlet anlayışıyla yönetilen bir ülkede bunun ücretsiz temini söz konusu iken ülkemizde katma değer vergisinin ekleniyor olması ve gün be gün bu ürünlere zam geliyor olması gerçekten de bu hijyenik ürünlere ulaşmak konusunda kadınlara büyük bir sıkıntı yaratıyor” diye konuştu. Dik, adet dönemi içerisinde kullanılabilen ürünler, lüks ya da kozmetik amaçlı olmadığını temel ve doğal nitelikli ihtiyaçlar olduğunu belirterek, pedlere ulaşımın da sağlık hakkı kapsamında değerlendirilmesi gerektiğini kaydetti.
‘BİR SAĞLIK POLİTİKASI BELİRLENMELİ’
Dik, kadınların ped ve tampona erişemedikleri durumlarda eski yöntemlere dönüldüğünü ve bunun sağlık sorunlarını ortaya çıkardığını söyledi. Kadınların petlere erişimin önüne geçilmesine ilişkin konuşan Dik, “Bunlar için öncelikle bir sağlık politikası belirlenmeli. Bunların ücretsiz temini ve dağıtılması aile sağlık merkezlerinde kadınlara ulaştırılması çok önemli. Bunun dışında öncelikle bunlara gelen zamları bir durdurup gerçekten herkesin bunlara ulaşabilmesi için bir stabil sürece sokulması lazım ve bunu bir lüks olmaktan çıkarıp, sağlık hakkı olarak ortaya koyulup, bir ihtiyaç olduğunu politika olarak belirlemek lazım.” diye konuştu.
‘DEVLET ÜCRETSİZ OLARAK KARŞILAMALI’
Önce Kadınlar ve Çocuklar Derneği Gönüllü avukatı Hediye Gökçe Baykal, ücretsiz ped erişimi için mücadele yürüttüklerini aktardı. Pedin bir sağlık hakkı olduğunu hatırlatan Baykal, “KDV oranının indirilmesi konusunda Cumhurbaşkanlığı İletişim Merkezi’ne (CİMER) yaptığımız başvurular oldu. Malum olduğu üzere ülkemizde ciddi bir ekonomik kriz var ve ped fiyatları inanılmaz yüksek oranlarda. Bu anlamda derneğimizin CİMER’e yaptığımız başvurular oldu ancak olumlu sonuç alamadık. Ped ve tampon, temel bir sağlık gereksinimi. Bu anlamda her kadının yeterince hijyenik pede ulaşması devletin bunu ücretsiz olarak karşılaması gerekiyor. Mücadelemizde şu an hukuken bir şey olmasa da biz farkındalığı yükseltip, kamuoyunu yaratmak için uğraşıyoruz” diye konuştu.
‘ZAMLAR REGL YOKSULLUĞU DOĞURUYOR’
Baykal, “Bugün baktığınız zaman bir paket pedin fiyatı ortalama 30-40 lira. Yine ayın şekilde içerisinde 16 tane olan tamponların fiyatı da yine 40 lira. Halkımızın büyük çoğunluğu yoksulluk sınırının altında yaşıyor ve hijyenik ürüne ihtiyacı olan kişinin bunları karşılaması çok zor. Bu durumda bir regl yoksunluğu ortaya çıkıyor. Öncelikle sağlık hakkının bir gereği olarak devletin bunu ücretsiz olarak karşılaması gerekiyor. Gelen zamlardan dolayı mücadelemiz, ücretsiz talebini arka plana iterek bari KDV’siz olsun boyutuna geçti. Biz KDV’nin yüzde 18’den yüzde 1’e indirilmesini talep ediyoruz. Bu devletin sosyal devlet gereği yapması gereken bir zorunluluk. Elmasta yüzde 1 olan KDV hijyenik pedte yüzde 18. Bu durumda kadınlar temel ihtiyaçlarına erişemiyor ve ilkel yöntemlere dönüldüğünü görüyoruz” ifadelerini kullandı.
‘ÖNCELEDİĞİM ŞEY SAĞLIĞIM DEĞİL BÜTÇEM’
Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesinde öğrenim gören Leyla Mavili de hijyenik ürünlerin ihtiyaç olduğunu söyledi. Aynı zamanda Üniversiteli Feminist Kolektif (ÜFK) üyesi olan Mavili, part-time işlerle geçimini sağladığını söyleyerek, ekledi: “Zamlar ortada ve erişmek zor. Ancak bir şekilde erişmek zorundayım. Bazen sağlığımı hiçe sayarak en ucuzuna yöneldiğim oluyor. Öncelediğim şey sağlığım değil bütçem olabiliyor.”
‘KAMULAŞTIRALIM DAYANIŞALIM’
Mavili, kamulaştırma ve dayanışmanın özsavunma olduğunun altını çizerek şunları söyledi: “Bu senin başında üniversite feminist kolektif olarak pedleri kamulaştırıp sokaklarda dağıttık çünkü bunu bir özsavunma olarak görüyoruz. Devletin temel ihtiyaç olmasına rağmen sağlamadığı bu hijyenik ürünleri biz imkanını buldukça kamulaştırabilir, dayanışabilir ve bu şekilde ped sağlayabiliriz. Bu çok meşru bir öz savunma zeminidir. Onun dışında devletin yapması gereken sadece vergiyi indirmek ya da kaldırmak değil regl olan herkesin her türlü hijyen ürününe ücretsiz biçimde erişmesini sağlamaktır” dedi.
Ankara Üniversitesi İletişim Fakültesi öğrencisi İlke Çıtır, aylık gelirinin bin TL olduğunu kaydederek, “Paramın olmadığı zamanlar oluyor. Arkadaşlarımdan temin ettiğim zamanlar oluyor. Bazen hiç kullanmadığım zamanlar bile olabiliyor. Kalitesizi kullandığınızda enfeksiyon kapabiliyorsunuz” dedi.