Kars merkezde bulunan tarihi Rus evleri, şimdilerde yok olma tehlikesi altında. Baltık mimarisiyle yapılan balkon ve süslemeleri bulunan tarihi evlerin en az 130 yıl önce inşa edildiği biliniyor. Büyük gri ya da siyah taşlardan yapılan  tarihi evler, günden güne azalarak yerlerine bina ya da apartmanlar yapılıyor. 

 

KAMU BİNALARI OLARAK KULLANILIYOR 

 

Kentin farklı noktalarında bulunan tarihi Rus evlerinin ayakta kalanlardan bazılarını, Kars Emniyet Müdürlüğü Binası,  PTT, Ticaret Odası, Kasımpaşa Polis Karakolu, İlim Yayma Cemiyeti, Serhat Kalkınma Ajansı (SERKA),  Kars Kent Konseyi, Kars Valiliği, Kars Belediye Binası, Maliye Müdürlüğü Binası,  Kars 1. Nolu Sağlık Ocağı, Kars Sağlık Müdürlüğü, Azerbaycan Konsolosluğu, Defterdarlık, Tren Garı, askeriye ile 10 farklı okul kullanıyor. 

 

Kamu kurum ve kuruluşların yer aldığı binaların kimi restore edilirken, kimi de tarihe meydan okuyarak bugüne kadar ayakta kalabilmiş. Sağlam kalan onlarca tarihi ev; restaurant, kafe, mobilyacı ya da fırın olarak kullanılıyor. Şehrin birçok noktasında ise kaderine terk edilmiş, yanmış ve duvarları yıkılmış evler bulunuyor. Birçok tarihi evin duvarına da, “Bu bina satılıktır” afişi dikkat çekiyor.  

 

‘KÜLTÜREL MİRAS ZOR DURUMDA’

 

Bir dönem inşaatlarda çalışan İsmail Kaya isimli yurttaş, tarihi yapıların yıkılarak yerlerine bina yapıldığını söyledi. Kaya, birçok medeniyete ev sahipliği yapan ve birçok kültürün ortak mirası olan Kars’ın tarihi evlerinin günden güne yok olduğunu dile getirdi. Tarihi Rus evlerinin ya kat (yapılacak binadan bir kaç daire)  karşılığında satıldığını ya da kundaklandığını belirten Kaya, devlet kurumları dışında kalan yapıların yok olmakla karşı karşıya kaldığını aktardı. Kaya, “Devlet kurumları tarafından kullanılmak amaçlı kamulaştırılanlar dışında kalan Rus ve Ermeni yapıları, hazine avcıları tarafında kullanılamaz hale getiriliyor ya da sahipleri tarafından kat karşılığında satılıyor. Tarihi evler, son zamanlarda Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından koruma altına alınıp satışı zor hale getirilmesine rağmen birileri tarafından kundaklanarak kullanılamaz hale getirilip kat karşılığı satılığa çıkarılıyor” diye konuştu. 

 

‘KAR AMAÇLI YIKTIRILIYOR’

 

Kars’ta yaşanan bu durumu “tarih katliamı” olarak değerlendiren Kaya, “Belediyenin göz yumması ve yetkililerin caydırıcı cezalar vermemesi nedeniyle insanlar tarihi evleri yıkıp, yeni binalar yapıyor. Kars’ta son 10 yıl içerisinde devlet kurumları dışında kalan yapıların büyük bir kısmı kar amaçlı yıktırıldı. Eğer önlem alınmazsa kalanlar da bir kaç yıl içerisinde kar amacıyla betonlaştırılacak. Söz konusu tarih olunca herkes 3 maymunu oynuyor. Tarihi dokuyu ve insanlığın ortak mirası olan bu evlerin yakılıp yıkılmasına karşı duyarlı çevrelerin ve sivil toplum örgütlerinin tepkileri yetersizdir” eleştirisinde bulundu. 

 

MA / Mahmut Ruvanas